Γιατί προκαλεῖ ἡ Τουρκία; Ποῦ τό πάει ἡ Ἄγκυρα; Τό γνωστό ἄγχος τοῦ διαμελισμοῦ της πού κατατρέχει κατά καιρούς τήν τουρκική πολιτική καί στρατιωτική ἡγεσία ἀποτελεῖ ἀφετηρία ραγδαίων καί ἀπρόβλεπτων ἐξελίξεων

Στήν Τουρκία ἐκτός ἀπό τό κουρδικό πρόβλημα ὑποβόσκουν ἔντονες ἐσωτερικές θρησκευτικές ἀντιπαλότητες μεταξύ τοῦ σουνιτικοῦ κατεστημένου καί τῶν καταπιεσμένων θρησκευτικῶν μειονοτήτων Κάποιοι «εἰδικοί» στήν τουρκική πρωτεύουσα πιστεύουν πώς ἔχουν ἐντοπίσει τόν «ἀποδιοπομπαῖο» τράγο γιά τά ἀδιέξοδά τους καί κινοῦνται ἀκροβατικά σέ ἐπικίνδυνες ἀτραπούς.   Γράφει ὁ Νίκος Χειλαδάκης Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος     Στίς 11 Ὀκτωβρίου ἡ τουρκική ἐφημερίδα Sabah ἀνέφερε ὅτι ἡ τουρκική κυβέρνηση ἔχει ἐγκρίνει γιά τίς πολεμικές δαπάνες τῆς χώρας τό ἀστρονομικό ποσό τῶν 5,7 δισ. τουρκικῶν λιρῶν, δηλαδή περίπου δύο δισεκατομμύρια εὐρώ, πόσο πού κρίνεται ὑπερβολικά μεγάλο γιά μία οἰκονομία ὅπως ἡ τουρκική πού ἔχει ἀρχίσει νά παρουσιάζει ἔντονα σημεῖα ὕφεσης ἐνῶ ἡ ἀνεργία καί ὁ πληθωρισμός ἔχουν ἀρχίσει νά ἀνεβαίνουν ἐπικίνδυνα. Τό ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι τά ποσά αὐτά ἐγκρίθηκαν μετά ἀπό σχετικές μυστικές εἰσηγήσεις καί ἀναφορές τῆς ΜΙΤ γιά τήν κατάσταση στήν εὐρύτερη περιοχή, ἐνῶ καί ὁ προϋπολογισμός τῆς ΜΙΤ ἀναμένεται νά αὐξηθεῖ ἐντυπωσιακά. Αὐτή ἡ κατάσταση στήν εὐρύτερη περιοχή ἔχει δημιουργήσει στήν «Νέα Τουρκία», ὅπως τήν ἐπαγγέλθηκαν οἱ Ἐρντογάν καί Νταβούτογλου μετά τήν μετακίνηση τοῦ πρώτου στήν τουρκική προεδρία, πολύπλοκα προβλήματα πού ἔχουν προβληματίσει ἔντονα τό τουρκικό καταστημένο ἐνῶ ἔχει ἐπανέλθει ἀπό τό παρελθόν τό γνωστό ἄγχος τοῦ διαμελισμοῦ πού κατατρέχει κατά καιρούς τήν τουρκική πολιτική καί στρατιωτική ἡγεσία. Ἡ τεράστια ἀνάπτυξη τῆς τουρκικῆς στρατοκρατικῆς μηχανῆς, εἶναι καί αὐτό ἕνα χαρακτηριστικό σημάδι τῆς μεγάλης ἀνασφάλειας πού ἐπικρατεῖ τόν τελευταῖο καρό στήν τουρκική πρωτεύουσα. Σέ ἕνα πολύ σημαντικό ἄρθρο τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Zaman, στίς 7 Ὀκτωβρίου μέ τόν τίτλο, «Türkiye nin bölgesel politikasının sorunları», δηλαδή, «Τά περιφερειακά προβλήματα τῆς τουρκικῆς πολιτικῆς», ἀναλύεται μία πολύ ζοφερή κατάσταση ἀπό μία σχετική μελέτη τοῦ Ἰνστιτούτου Διεθνῶν καί Στρατηγικῶν Σχέσεων τοῦ Παρισιοῦ. Ὅπως ἀναφέρεται, ἡ μέχρι τώρα ἐφαρμοζόμενη πολιτική ἔχει συσσωρεύσει γιά πρώτη φορά στήν σύγχρονη τουρκική ἱστορία τόσες πολλές ἀντιπαλότητες στήν εὐρύτερη περιοχή. Ἡ στάση τῆς Τουρκίας στό συριακό καί ἡ ἀπροκάλυπτη ἐπιδίωξη τοῦ Ἐρντογάν νά ἀνατραπεῖ πάση θυσία ὁ πρόεδρος Ἄσαντ, ἔφερε τήν ἐνίσχυση ἐξτρεμιστικῶν ἰσλαμικῶν ὁμάδων πού τώρα ἔχουν ξεφύγει ἀπό κάθε ἔλεγχο, δροῦν αὐτόνομα καί ἀποτελοῦν ἐπικίνδυνη ἀπειλή στό γενικότερο status quo ἀκόμα καί γιά τήν ἴδια τήν Τουρκία. Ἡ εὐκαιριακή συμμαχία ἀπό τήν μία μέ τούς Κούρδους τοῦ βορείου Ἰράκ ἐναντίον τῆς νόμιμης κυβέρνησης τῆς Βαγδάτης καί ἀπό τήν ἄλλη ἡ στήριξη τῶν ἐπιθέσεων τῶν Τζιχαντιστῶν γιά νά ἀλλάξουν χέρια οἱ πετρελαιοπηγές τοῦ βορείου Ἰράκ μέ συνέπεια νά κερδίζουν ἀπό τό παράνομο πετρέλαιο Τουρκία, Κοῦρδοι καί Τζιχαντιστές, ἀποβαίνει μπούμερανγκ, καθώς καί οἱ Τζιχαντιστές καί οἱ Κοῦρδοι ἔχουν αὐτονομηθεῖ, ἐνῶ οἱ τελευταῖοι ἀπροκάλυπτα ἐπιδιώκουν μετά τά γεγονότα τοῦ Κομπανί τήν ἀνεξαρτητοποίησή τους. Ἤδη ἡ εἰρηνική διαδικασία τῆς ἐπίλυσης τοῦ κουρδικοῦ μέσα στήν Τουρκία ἔχει γιά πολλούς πληγεῖ ἀνεπανόρθωτα καί ἤδη ἔχουν σημειωθεῖ πολεμικές συγκρούσεις μέ τό ΡΚΚ καί μέ θύματα καί ἀπό τίς δύο πλευρές. Παράλληλα σέ ἕνα χαρακτηριστικό της ἄρθρο ἡ τουρκική ἐφημερίδα Radikal στίς 13 Ὀκτωβρίου, πού ἐπικαλεῖται ἄρθρο τῆς ἀγγλικῆς Guaqrdian, μέ τόν ἐνδεικτικό τίτλο, «Türkiye dostlarını kaybediyor», δηλαδή, «Ἡ Τουρκία χάνει τούς φίλους της», ἀναφέρει ὅτι ἡ ὑπόθεση τῶν Τζιχαντιστῶν καί οἱ ἀποκαλύψεις ὅτι ὁ Ἐρντογάν καί ἡ κυβέρνηση του ἔχουν ἐνισχύσει σέ καθοριστικό βαθμό τό κίνημα τῶν ἀδίστακτων μουσουλμάνων ἐξτρεμιστῶν, πού τώρα ἀπειλοῦν νά ἀνατινάξουν στό ἀέρα ὅλη τήν Μέση Ἀνατολή, ἔχει σάν ἀποτέλεσμα νά ἀναθεωρηθοῦν οἱ ἀπόψεις πολλῶν χώρων ἀπέναντι τῆς Ἄγκυρας. Ἡ πρώτη δεκαετία τοῦ Ἐρντογάν, ὅπως τονίζεται, ἦταν μία δεκαετία πολύ σημαντικῶν ἐπιτευγμάτων κυρίως στόν οἰκονομικό τομέα ἐνῶ ἡ ἐξωτερική πολιτική τῆς Τουρκίας ἀκολούθησε μία μετριοπαθή στάση πού εἶχε ἐκτιμηθεῖ διεθνῶς. Τά γεγονότα ὅμως τοῦ Gezi Park, τόν Μάιο τοῦ 2013, ἦταν ἡ ἀπαρχή μίας στροφῆς στίς διεθνεῖς σχέσεις τῆς Τουρκίας. Στή συνέχεια ἡ ὑπόθεση τῶν Τζιχαντιστῶν δημιούργησε πολλά προβλήματα μέ τίς ΗΠΑ πού ἔχουν πάψει ὅπως φαίνεται νά θεωροῦν τήν Τουρκία σάν τόν κύριο στρατηγικό τους σύμμαχο στήν περιοχή καί δέν ἐμπιστεύονται τόν Ἐρντογάν. Συγκεκριμένα γιά τό σημαντικό θέμα τῶν σχέσεων Τουρκίας ΗΠΑ, σέ ἕνα σχετικό ἄρθρο τοῦ ἀρθρογράφου τῆς ἐφημερίδας Sabah, Emre Akoz, στίς 3 Ὀκτωβρίου μέ τόν χαρακτηριστικό τίτλο, «Türkiye ve ABD : Çatışan çıkarlar», δηλαδή «Τουρκία καί ΗΠΑ: ἀνταγωνιστικά συμφέροντα», ἀναφέρεται ὅτι οἱ σχέσεις τῶν δύο χωρῶν ἔχουν εἰσέρθει σέ μία περίοδο μεγάλης ψυχρότητας καθώς γιά πρώτη φορά σέ τόσο μεγάλη ἔκταση τά συμφέροντά τους δέν συμπίπτουν καί μάλιστα συγκρούονται σέ πολλούς τομεῖς. Κυρίως τό θέμα πού φέρνει τίς δύο χῶρες σέ ἀπ’ εὐθείας σύγκρουση εἶναι τό κουρδικό, καθώς οἱ Ἀμερικανοί ἐπενδύουν πιό πολύ στούς Κούρδους γιά νά ἐξυπηρετηθοῦν στίς στρατηγικές τους ἐπιδιώξεις. Ἡ ἐξέλιξη αὐτή ἔχει δυσαρεστήσει ἔντονα τήν Ἄγκυρα ἐνῶ ἡ καχυποψία σέ πολλά θέματα ὅπως τό συριακό καί ὁ ἐκδημοκρατισμός τῆς Τουρκίας σκιάζει τίς σχέσεις τῶν δύο χωρῶν. Ἡ ἀπαρχή τῆς διάρρηξης τῶν σχέσεων ἦταν τό ταξίδι τοῦ Ἐρντογάν τόν Ἀπρίλιο τοῦ 2013 στήν Οὐάσιγκτον. Ὁ Ἐρντογάν τότε εἶχε ἐκνευρίσει ἔντονα τούς Ἀμερικανούς μέ τίς θέσεις του στό συριακό καί γενικότερα στήν Μέση Ἀνατολή ἐνῶ ἡ ἐμμονή του νά παρουσιάσει στό ἐπίσημο τραπέζι τῶν συνομιλιῶν τόν νέο ἀρχηγό τῆς ΜΙΤ, Χακάν Φιντάν, πού εἶναι τό «κόκκινο πανί» γιά τούς Ἀμερικανούς ἐξ’ αἰτίας τῶν σχέσεών του μέ τό Ἰράν, ἐξόργισε τόν Ἀμερικανό ὑπουργό Ἐξωτερικῶν, Τζών Κέρυ. Ἀλλά καί μέ τήν Ρωσία ὅπου ὑπάρχει κάποια βελτίωση στίς οἰκονομικές σχέσεις, δέν ἔχει σημειωθεῖ καμία πρόοδο στίς στρατηγικές συνεργασίες καθώς ἐξακολουθεῖ νά ὑπάρχει, ἄν δέν ἔχει αὐξηθεῖ, ἡ καχυποψία τῶν Ρώσων γιά τίς σχέσεις τοῦ Ἐρντογάν μέ τούς ἀκραίους ἰσλαμιστές πού ἔχουν ὁρκιστεῖ νά ἀνατρέψουν τόν Ρῶσο πρόεδρο. Ὅλη αὐτή ἡ κατάσταση ἔχει δημιουργήσει στό ἐσωτερικό τῆς χώρας πολιτική πόλωση καί ἔντονες συγκρουσιακές καταστάσεις ἐνῶ τά σύννεφα τῆς διάσπασης ἔχουν ἀρχίσει καί πάλι νά ἐμφανίζονται ἔντονα στόν ὁρίζοντα. Γιά τό θέμα αὐτό σέ ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό ἄρθρο τοῦ ἀρθογράφου, Taner Akcam, στήν ἐφημερίδα Taraf, μέ τόν πολύ ἐνδεικτικό τίτλο, «İç savaşın başındayız», δηλαδή, «Βρισκόμαστε στήν ἀπαρχή ἐμφυλίου», ὁ ἀρθρογράφος παρουσιάζει μία ἀρχομένη ἐσωτερική σύγκρουση μέ ὅλες τίς συνέπειες ἀκόμα καί τῆς διάσπασης τῆς Τουρκίας. Φυσικά καί ἐδῶ κυριαρχεῖ τό κουρδικό πρόβλημα ἀλλά παράλληλα γίνεται καί μία ἀνάλυση τῶν σχέσεων τῆς Τουρκίας μέ μία σειρά χωρῶν ὅπως ΗΠΑ, Ρωσία, Ἑνωμένη Εὐρώπη, Ἰράν, Ἰσραήλ καί Σαουδική Ἀραβία, μέ τό συμπέρασμα ὅτι παντοῦ ἔχουν ἐπιδεινωθεῖ τραγικά μέ ἀνυπολόγιστες συνέπειες γιά τήν ἴδια τήν συνοχή τῆς Τουρκίας. Τά σημάδια ἑνός ἀνερχόμενου νέου θρησκευτικοῦ πολέμου στήν εὐρύτερη Μέση Ἀνατολή θά ἔχουν ὀλέθριες συνέπειες γιά τήν Τουρκία, καθώς ἐκτός ἀπό τό κουρδικό πρόβλημα ὑποβόσκουν ἔντονες ἐσωτερικές θρησκευτικές ἀντιπαλότητες μεταξύ τοῦ σουνιτικοῦ κατεστημένου καί τῶν καταπιεσμένων θρησκευτικῶν μειονοτήτων, κυρίως τῶν Ἀλεβητῶν, πού ἔχουν συνταχτεῖ ἀπό τήν ἀρχή τοῦ συριακοῦ ἐμφυλίου, σέ ἀντίθεση μέ τόν Ἐρντογάν, ὑπέρ τοῦ καθεστῶτος Ἄσαντ. Ὁ ἀρθρογράφος πιστεύει ὅτι ἔχει ἀρχίσει ἡ χάραξη νέων συνόρων στήν Μέση Ἀνατολή καί ἀναφέρει γιά μία Νέα Τάξη τῆς περιοχῆς στήν ὁποία θά παίξουν σημαντικό ρόλο οἱ ΗΠΑ, Ρωσία, Ἰσραήλ, Ἰράν καί Σαουδική Ἀραβία, μέ πολύ ἄσχημες προοπτικές γιά τήν Τουρκία πού ὄχι μόνο θά χάσει τόν κυρίαρχο ρόλο πού ἐπιδίωκε νά παίξει, ἀλλά θά κινδυνεύσει ἄμεσα ἡ ἴδια ἡ ἀκεραιότητά της μέ τήν προοπτική ἵδρυσης ἑνός μεγάλου κουρδικοῦ κράτους. Σέ ὅλα αὐτά, τό τουρκοισλαμικό καθεστώς τῶν Ἐρντογάν -Νταβούτογλου προσπαθεῖ νά ἀντιπαρατάξει τήν νεοοθωμανική του πολιτική, τήν προβολή μίας ὑπερδύναμης τῆς εὐρύτερης περιοχῆς πού διαθέτει μία τρομερή στρατοκρατική μηχανή, ἡ ὁποία, ὅπως εἴδαμε καί στήν ἀρχή τοῦ ἄρθρου, ἐνισχύεται συνεχῶς. Αὐτός ὁ Νεοοθωμανισμός προβλήθηκε πρόσφατα μέ ἕνα πολύ ξεκάθαρο τρόπο ἀπό τόν ὑπουργό Ἐσωτερικῶν, Efkan Ala, ὁ ὁποῖος σέ μία δημόσια ὁμιλία του στό Ἐρζερούμ, στίς 4 Ὀκτωβρίου, εἶχε τονίσει μέ σαφῆ τρόπο πώς ἡ νέα Τουρκία εἶναι ἡ κληρονόμος τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, (Biz Osmanlı sonrası bir devletiz), καί πώς ἡ πολιτική της ἔχει σάν βασικό ἄξονα τήν ἀναβίωση τοῦ ὀθωμανικοῦ «ὁράματος», τό ὁποῖο ὅπως ὑποστήριξε εἶχε ἐξασφαλίσει τήν… εἰρήνη στήν εὐρύτερη περιοχή. Ο Efkan Ala ἰσχυρίστηκε πώς ἡ Τουρκία εἶναι ὁ καθοριστικός παράγοντας τῶν ἐξελίξεων στούς γεωγραφικούς κύκλους Βαλκάνια, Μέση Ἀνατολή, Καύκασος, δηλαδή στίς περιοχές ὅπου κυριαρχοῦσε ἡ ὀθωμανική αὐτοκρατορία καί ὑπερθεμάτισε τόν νεο-οθωμανισμό τοῦ Νταβούτογλου πού πρεσβεύει πώς οἱ χῶρες αὐτῶν τῶν περιοχῶν ἔκαναν τραγικό λάθος νά ἀποσχιστοῦν ἀπό τήν λεγόμενη, «Πάξ Ὀτομάνα», μέ ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθοῦν μή βιώσιμα κράτη πού κατά καιρούς συγκλονίζονται ἀπό κρίσεις ἐπιβίωσής τους. Αὐτή εἶναι καί ἡ βασική ἰδεολογική θέση τῶν νεοοθωμανιστῶν τῆς σημερινῆς Τουρκίας πού ἀντιπαρατάσσουν στά πολιτικά τους ἀδιέξοδα τόν νεοοθωμανικό μεγαλοϊδεατισμό τους. Ἀλλά αὐτός ὁ νεο-οθωμανισμός ἀναζητᾶ καί μία στρατηγική καί ἱστορική ἐπιβεβαίωση στό ἐσωτερικό καί κυρίως ἕνα πρόσχημα ἀνάδειξης τῆς σύγχρονης Τουρκίας-ὑπερδύναμης στό ἐξωτερικό. Αὐτό τό πρόσχημα πολλοί στήν Ἄγκυρα πιστεύουν ὅτι θά τό βροῦν στόν πιό «ἀδύναμο κρίκο» στήν περιφέρειά τους. Ἡ ἐπιβεβαίωση τοῦ καθεστῶτος καί ἡ συνέχιση τῆς ὕπαρξης τῆς σύγχρονης Τουρκίας περνᾶ γιά πολλούς ἀπό μία στρατηγική νίκη, ἰδίως μέσα σέ ἕνα πολύ ζοφερό περιβάλλον πού ἔχει δημιουργήσει ἡ λανθασμένη καί ὑπερφίαλη ἐξωτερική πολιτική. Καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ ἀδύναμος κρίκος; Ἐδῶ ἀκριβῶς ἐμφανίζεται ἡ περίπτωση τῆς μνημονιακῆς Ἑλλάδας. Στό σημεῖο αὐτό οἱ κινήσεις τῆς τουρκικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς βαδίζουν σύν τοῖς ἄλλοις καί σύμφωνα μέ τό δόγμα, «ὁ ἐχθρός τοῦ ἐχθροῦ μου εἶναι καί δικός μου φίλος». Στίς 11 Ὀκτωβρίου ὁ ὑπαρχηγός τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης καί βασικός σύμβουλος τοῦ Ἐρντογάν, ὁ Numan Kurtulmus, ἔκανε ἕνα σημαντικό ταξίδι στά Σκόπια. Ὁ Numan Kurtulmus στό ταξίδι αὐτό, ἀντιπερισπασμό στά τουρκικά ἀδιέξοδα, ἔδωσε τήν ἀμέριστη ὑποστήριξη τῆς Τουρκίας στήν πολιτική τῶν Σκοπιανῶν στό θέμα τῆς διαμάχης τους μέ τήν Ἑλλάδα καί δέν ἔχασε τήν εὐκαιρία νά κατηγορήσει μέ σκληρά λόγια τήν χώρα μας γιά τήν στάση πού κρατᾶ ἔναντι τῶν Σκοπίων. Φυσικά ὁ ἀντιπρόεδρος τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης ἐκμεταλλεύτηκε τήν εὐκαιρία γιά νά ἐνισχύσει τήν τουρκική παρουσία στήν περιοχή αὐτή βορείως τῆς Ἑλλάδας. Ἐπισκέφτηκε τό πατρικό τοῦ Κεμάλ Ἀτατούρκ καί μοίρασε ἀφιδῶς χρήματα στίς τουρκόφωνες κοινότητες στά σκοπιανοελληνικά σύνορα στήν περιοχή τοῦ Μοναστηρίου καί βορειότερα. Πέραν τούτου τοῦ ἐνδεικτικοῦ γιά τίς τουρκικές προθέσεις, σίγουρα πιό σημαντικό εἶναι πώς οἱ τουρκικές προκλήσεις πρός τήν ἑλληνική πλευρά τόν τελευταῖο καιρό αὐξάνονται στό μέτρο τῆς αὔξησης τῶν προβλημάτων τῆς Τουρκίας στά ἀνατολικά της σύνορα. Καί ἐδῶ εἶναι τό μεγάλο παράδοξο. Σίγουρα αὐτές οἱ προκλήσεις εἶναι μία σοβαρή ἔνδειξη τῶν προθέσεων τῆς Ἄγκυρας. Τό πρόβλημα ὑπάρχει καί εἶναι πρόβλημα ἐκτόνωσης σέ συσσωρευμένα πολλαπλά ἀδιέξοδα. Κάποιοι «εἰδικοί» στήν τουρκική πρωτεύουσα πιστεύουν πώς ἔχουν ἐντοπίσει τόν «ἀποδιοπομπαῖο» τράγο γιά τά ἀδιέξοδά τους καί κινοῦνται ἀκροβατικά σέ ἐπικίνδυνες ἀτραπούς. Τό ζήτημα εἶναι τό πῶς ἀντιλαμβάνεται ἡ δική μας πλευρά ὅλες αὐτές τίς παραμέτρους πού μπορεῖ νά ὁδηγήσουν σέ ἀνεξέλικτες περιπέτειες. Φαίνεται πώς τό παλιό «μάθημα» ὅτι ὁ Τοῦρκος κάνει πίσω ὅταν ἀντιληφθεῖ πώς δέν περνοῦν οἱ προκλήσεις του, ἐνῶ ἀντιθέτως ἀποθρασύνεται ὅταν ἀντιληφτεῖ πώς ὁ ἀντίπαλος φοβᾶται καί τήν σκιά του, δέν ἔχει ἐμπεδωθεῖ στήν Ἀθήνα μέ συνέπεια ἡ κατάσταση ἀντί νά ἐξομαλύνεται νά ἐκτραχύνεται ὅλο καί περισσότερο. Ἄς πάρουμε παράδειγμα τό Ἰράν, ἀκόμα καί τήν μικρή Ἀρμενία, εἰδικά τώρα πού στήν Τουρκία κάποιοι…. μετροῦν τίς ἡμέρες της.  ΠΗΓΗ: www.orthodoxia.gr - ΣΤΥΛΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ τευχ. 160 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 Συντάκτης: Νίκος Χειλαδάκης Πηγή: ΣΤΥΛΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ (ΤΕΥΧ. 160) ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014